Bảo vệ sự đa dạng văn hoá của các dân tộc thiểu số trong xu thế toàn cầu hoá

Trong sự nghiệp đổi mới hiện nay, cùng với nhiệm vụ phát triển kinh tế là trọng tâm, xây dựng Đảng là then chốt, Đảng ta đã khẳng định văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội. Sự phát triển toàn diện của ba lĩnh vực này là điều kiện đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước. Nền văn hóa mà chúng ta xây dựng là nền văn hóa tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Nền văn hóa đó phải đảm bảo sự thống nhất và đa dạng trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Đứng trước sự tác động mạnh mẽ của xu thế toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, vấn đề đảm bảo tính thống nhất của nền văn hóa Việt Nam trong sự đa dạng của cộng đồng các dân tộc Việt Nam là một yêu cầu bức thiết. Sự thống nhất của nền văn hóa Việt Nam phải được thể hiện tập trung ở các nội dung cơ bản sau đây.

Thứ nhất, đó là sự thống nhất về tư tưởng chính trị. Hệ tư tưởng chính trị là hạt nhân cốt lõi của nền văn hóa đa dân tộc. Nó là điểm hội tụ mục tiêu phấn đấu của nền văn hóa Việt Nam mà các dân tộc anh em sống trên cùng một lãnh thổ là thành viên. Hệ tư tưởng chính trị đó là chủ nghĩa Mác-Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh, cùng với đường lối xây dựng và phát triển đất nước mà Đảng ta đã đề ra. Hệ tư tưởng chính trị này tác động toàn diện và sâu sắc đến các hoạt động văn hóa của đồng bào các dân tộc đa số và thiểu số, là mẫu số chung để đoàn kết các dân lộc cùng nhau thực hiện thành công sự nghiệp đổi mới đất nước vì mục tiêu “Dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng, dân chủ, văn minh, tiến bước vững chắc lên chủ nghĩa xã hội”.

Thứ hai, thống nhất ở thể chế văn hóa. Tất cả 54 dân tộc anh em sống trên lãnh thổ Việt Nam đều có trách nhiệm xây dựng và hoàn thiện hệ thống luật pháp về văn hóa. Đồng thời cùng nhau thực hiện hệ thống luật pháp này, đảm bảo sự thống nhất về quản lý nhà nước trên toàn lãnh thổ Việt Nam. Với tư cách là công dân Việt Nam, mỗi người, dù thuộc về dân tộc thiểu số hay đa số, đều có trách nhiệm và nghĩa vụ thực hiện luật pháp chung của đất nước cũng như luật pháp về văn hóa.

Thứ ba, thống nhất về thiết chế văn hóa. Thiết chế văn hóa là cơ quan, tổ chức, đội ngũ nhân sự, những cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho các hoạt động văn hóa từ Trung ương đến địa phương. Nhà nước chịu trách nhiệm trước nhân dân về việc tổ chức và xây dựng các thiết chế văn hóa, đảm bảo công bằng bình đẳng giữa các cộng đồng dân tộc, tạo điều kiện để đồng bào các dân tộc khác nhau đều có điều kiện để tham gia các hoạt động văn hóa như các nhà văn hóa, câu lạc bộ, thư viện, hệ thống phát sóng phát thanh và truyền hình, báo chí, xuất bản, các sân vận động và các khu vui chơi giải trí cộng đồng...

Tính thống nhất của nền văn hóa đa dân tộc là cơ sở cho sự đoàn kết và mở rộng giao lưu giữa các dân tộc trong cộng đồng quốc gia Việt Nam, làm cơ sở cho các dân tộc chia sẻ những trách nhiệm, nghĩa vụ và lợi ích chung, hỗ trợ nhau cùng tiến bộ.

Đồng thời với việc đảm bảo sự thống nhất của nền văn hóa, Đảng và Nhà nước ta khẳng định chủ trương đảm bảo sự đa dạng văn hóa của mỗi dân tộc. Tính đa dạng văn hóa thể hiện ở những giá trị và sắc thái văn hóa riêng. “Các giá trị và sắc thái đó bổ sung cho nhau làm phong phú nền văn hóa Việt Nam và củng cố sự thống nhất dân tộc, là cơ sở để giữ sự bình đẳng và phát huy tính đa dạng văn hóa của các dân tộc anh em”. Tính đa dạng văn hóa của các dân tộc đã được khẳng định trong đường lối chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta là coi trọng, bảo tồn, phát huy và phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số. Đó là bảo tồn và phát triển ngôn ngữ, chữ viết của các dân tộc. Đi đôi với việc sử dụng ngôn ngữ, chữ viết phổ thông, khuyến khích thế hệ trẻ trong đồng bào các dân tộc thiểu số học tập, hiểu biết và sử dụng thành thạo tiếng nói và chữ viết của dân tộc mình. Phát hiện, bồi dưỡng, tổ chức lực lượng sáng tác, sưu tầm, nghiên cứu văn hóa, văn học, nghệ thuật là người dân tộc thiểu số.

Điều kiện cơ bản để bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số là công tác đào tạo, xây dựng đội ngũ trí thức trong đồng bào các dân tộc và ưu tiên cho đội ngũ này trở về phục vụ công việc xây dựng và phát triển văn hóa ở cộng đồng dân tộc mình. Đảng ta đã khẳng định “Ưu tiên tài trợ cho các tác giả dân tộc thiểu số có tài năng sáng tạo các tác phẩm về đề tài dân tộc và miền núi. Đào tạo đội ngũ trí thức thuộc đồng bào dân tộc thiểu số và tạo điều kiện để trí thức, cán bộ dân tộc thiểu số trở về phục vụ quê hương. Phát huy tài năng các nghệ nhân”. Trong những năm đổi mới vừa qua, nhất là sau khi có nghị quyết Trung ương 5 khóa VIII về “Xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc”, hàng loạt các trường dân tộc nội trú ở các khu vực Tây Bắc, Việt Bắc, Tây Nguyên và Tây Nam Bộ đã được đầu tư xây dựng và củng cố. Các cơ sở đào tạo này đã góp phần đạo tạo hàng vạn con em của các đồng bào các dân tộc thiểu số. Đây cũng là lực lượng nòng cất để đào tạo nghề nghiệp và đào tạo nguồn cán bộ quản lý, lãnh đạo các cấp ở những địa phương trên. Nhiều người trong số họ đã trở thành lực lượng nòng cốt hoạt động trên lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, góp phần tích cực vào việc bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa dân tộc.

Bên cạnh đó, Đảng và Nhà nước đã tăng cường đầu tư và tổ chức điều tra, sưu tầm, nghiên cứu và phổ biến các giá trị văn hóa và văn học nghệ thuật các dân tộc thiểu số. Bộ sử thi Tây Nguyên đồ sộ đã được sưu tập và công bố. Đây là tài sản văn hóa to lớn, phản ánh đời sống tâm hồn, tình cảm đặc sắc của đồng bào các dân tộc Tây Nguyên. Không gian văn hóa cồng chiêng Tây Nguyên đã được UNESCO công nhận là tài sản văn hóa thế giới, đó là niềm tự hào không chỉ của đồng bào dân tộc thiểu số ở Tây Nguyên - mà còn là niềm tự hào chung của nền văn hóa Việt Nam. Việc khai thác, sưu tầm, bảo tồn các giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể ở khu vực xây dựng các công trình thủy điện ở Tây Bắc, Tây Nguyên cũng được Đảng và Nhà nước đặc biệt chú trọng.

Việc xây dựng nếp sống văn minh, gia đình văn hóa, mở rộng mạng lưới thông tin cơ sở được tiến hành rộng khắp ở vùng các đồng bào dân tộc thiểu số, tạo nên nếp sống mới lành mạnh, giúp đồng bào xây dựng cuộc sống mới, văn minh, hiện đại, lọc bỏ các hủ tục, phiền nhiễu, cản trở tới sinh hoạt của cộng đồng. Hệ thống thông tin đại chúng như báo chí, đặc biệt là phát thanh và truyền hình đã phủ sóng từ 80-90% vùng đồng bào dân tộc thiểu số góp phần to lớn vào cải thiện đời sống tinh thần của nhân dân.

Các chương trình phát triển kinh tế-xã hội ở vùng dân tộc thiểu số đã góp phần giảm tỉ lệ hộ nghèo, ổn định và cải thiện đời sống, công tác xóa mù chữ, nâng cao dân trí, xóa bỏ hủ tục được tiến hành đồng bộ và toàn diện tạo nên bước tiến bộ rõ rệt trong đời sống vật chất và tinh thần của đồng bào. Năm 2007, Bộ Văn hóa Thể thao Du lịch đã xây dựng các dự án bảo tồn, phát huy văn hóa truyền thống, xây dựng đời sống văn hóa của 15 dân tộc có dân số dưới 5.000 người; dự án bảo tồn, phát triển văn hóa các dân tộc thiểu số, xóa bỏ tập tục lạc hậu ở vùng trung du và miền núi Bắc Bộ, ở vùng Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ đến năm 2010; dự án sử dụng tiếng nói, chữ viết các dân tộc trong hoạt động văn hóa thông tin ở vùng dân tộc thiểu số; đề án tăng cường công tác thông tin truyền, chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách, pháp luật của Nhà nước vùng đồng bào các dân tộc thiểu số 2006- 2010. Đây là những đề án và dự án có ý nghĩa tích cực, thiết thực góp phần bảo tồn, phát huy và phát triển văn hóa của đồng bào các dân tộc thiểu số, tạo nên sự đa dạng văn hóa trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam.

Để góp phần vào việc giữ gìn sự đa dạng văn hóa của các dân tộc thiểu số trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập kinh tế quốc tế trong xu thế toàn cầu hóa, chúng ta cần phải tiếp tục xây dựng các đề án và dự án cụ thể, thiết thực hỗ trợ đồng bào các dân tộc thiểu số, bảo tồn và phát huy các giá trị đặc sắc của dân tộc mình, đặc biệt là xây dựng các giá trị văn hóa mới đáp ứng nhu cầu tinh thần ngày càng cao của đồng bào. Để thực hiện mục tiêu và nhiệm vụ trên, chúng ta cần phải chú ý đến một số giải pháp sau:

Thứ nhất: Tạo sự ổn định đời sống kinh tế- xã hội ở vùng tái định cư cho đồng bào ở khu vực di dân để phục vụ các công"trên thủy điện ở phía Bắc và Tây Nguyên. Tạo điều kiện cho đồng bào xây dựng kinh tế và phát triển văn hóa, chăm lo giải quyết các vấn đề xã hội bức xúc, xây dựng các thiết chế văn hóa mới để làm nơi sinh hoạt văn hóa cho cộng đồng, thực hiện từng bước việc xây dựng nếp sống văn hóa trong gia đình, thôn bản mới, tạo sự ổn định về mặt tư tưởng, tình cảm để đồng bào yên tâm với cuộc sống ở nơi tái định cư.

Thứ hai: Tiếp tục đẩy mạnh việc sưu tầm, khai thác, đánh giá thực trạng các tài sản văn hóa vật thể và phi vật thể của đồng bào các dân tộc thiểu số, nghiên cứu để xác định những giá trị nào cần được kế thừa và phát huy, những yếu tố nào cần phải bổ sung hoặc loại bỏ để xác định phương hướng và giải pháp cho việc bảo tổn, kế thừa và phát triển các giá trị văn hóa này.

Thứ ba: Nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo ở vùng đồng bào các dân tộc thiểu số, chú ý thực hiện tốt mục tiêu nâng cao dân trí, đạo tạo nguồn nhân lực và bồi dưỡng tài năng. Nhà nước cần đầu tư nguồn lực để nâng cao chất lượng đào tạo ở các trường dân tộc nội trú, kết hợp việc học tập văn hoá với đào tạo nghề, đáp ứng yêu cầu phát triển nguồn nhân lực phục vụ cho sự phát triển kinh tế-xã hội ở địa phương, nhất là nguồn cán bộ chủ chốt ở cấp cơ sở.

Thứ ba: Cần tổ chức tốt cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, chú ý nâng cao chất lượng toàn diện của cuộc vận động này. Thực hiện tốt phong trào xây dựng gia đình văn hóa, làng bản, buôn, sóc văn hóa; thực hiện xóa đói, giảm nghèo một cách bền vững. Phát huy vai trò của người dân trong việc bảo vệ môi trường sinh thai, xây dựng nếp sống văn minh trong việc tổ chức đám cưới, đám tang, lễ hội. Khắc phục tình trạng mê tín, dị đoan và chống các âm mưu lợi dụng tín ngưỡng, tôn giáo để chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc.

Thứ năm: mở rộng giao lưu các hoạt động văn hóa, nghệ thuật, thể dục, thể thao giữa các vùng, các miền, giữa các dân tộc thiểu số, tạo cơ hội và điều kiện để đồng bào các dân tộc khẳng định và thể hiện những giá trị văn hóa đặc sắc của dân tộc mình, đồng thời tiếp thu tinh hoa văn hóa của dân tộc khác để phát triển. Các cơ quan quản lý nhà nước về văn hóa cần đầu tư kinh phí cho hoạt động liên hoan nghệ thuật giữa các khu vực Tây Bắc, Tây Nguyên, Tây Nam Bộ; tổ chức tốt các ngày hội văn hóa các dân tộc thiểu số, đẩy mạnh việc quảng bá các hoạt động này trên các phương tiện thông tin đại chúng và các phương tiện nghe nhìn, xây dựng các chương trình phim truyền hình phản ánh cuộc sống của đồng bào các dân tộc. Nâng cao chất lượng các buổi phát sóng trên đài phát thanh và truyền hình bằng tiếng dân tộc. Mở rộng các trung tâm văn hóa và giáo dục cộng đồng ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, phát triển hệ thống mạng Internet, phát huy vai trò của hệ thống bưu điện văn hóa xã.

Thứ sáu: Nâng cao vai trò và trách nhiệm của các tổ chức Đảng và chính quyền các cấp trong việc chăm lo xây dựng đời sống văn hóa cho nhân dân vùng đồng bào các dân tộc thiểu số. Phát huy vai trò của các tổ chức chính trị-xã hội như Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Hội Cựu chiến binh, Mặt trận Tổ quốc… trong việc vận động các tầng lớp nhân dân tham gia vào tổ chức xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, ở vùng biên giới và hải đảo. Phát huy vai trò của các lực lượng biên phòng, công an, trong việc vận động nhân dân thực hiện nếp sống văn hóa, ngăn chặn và phòng chống các tiêu cực và tệ nạn xã hội, đặc biệt là tình trạng buôn bán ma túy, buôn bán hàng lậu qua biên giới. Đồng thời nâng cao cảnh giác với âm mưu lợi dụng dân tộc, tôn giáo để chia rẽ khối đại đoàn kết dân tộc, thực hiện âm mưu diễn biến hòa bình của các thế lực phản động.

Nhìn chung, việc bảo vệ sự đa dạng văn hóa của đồng bào các dân tộc trong giai đoạn toàn cầu hóa và hội nhập kinh tế quốc tế, cần phải được tiến hành từng bước với những giải pháp cụ thể, thiết thực, giúp đồng bào nâng cao chất lượng cuộc sống, đáp ứng nhu cầu văn hóa ngày càng cao. Đồng thời, cần chống lại xu hướng tiếp nhận ào ạt các giá trị văn hóa xâm nhập từ bên ngoài vào. Đảm bảo sự phát triển đồng bộ cả về kinh tế, ổn định chính trị xã hội, phát triển văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc là điều kiện cơ bản để đảm bảo sự phát triển bền vững của mỗi dân tộc và bảo đảm sự đa dạng văn hóa trong cộng đồng các dân tộc Việt Nam. Đây là yêu cầu cấp thiết để bảo đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước và của nền văn hóa Việt Nam trong thời kỳ đổi mới hiện nay.

tham khảo tại:

Phạm Duy Đức

http://www.cema.gov.vn/modules.php?name=Content&op=details&mid=9662#ixzz29lLZTg8q